Από το Μάνο Ταμιωλάκη

Τα συναισθήματά μας έχουν τις ρίζες τους στους μηχανισμούς επιβίωσης. Όλα μας τα συναισθήματα είναι μια απόκριση στο περιβάλλον και έχουν κάτι να μας πουν.  Έτσι, όταν αποκοβόμαστε από αυτά δεν τους επιτρέπουμε να μας δώσουν την πληροφορία που μας ενδιαφέρει σχετικά με το περιβάλλον, ώστε να προσαρμοστούμε αποτελεσματικά σ’ αυτό. Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα, προκειμένου να αναδείξουμε, πώς η κατανόηση των συναισθημάτων μας μπορεί να μας βοηθήσει στη ζωή: Αν π.χ. νιώθουμε ανικανοποίητοι σε ένα για μας χαμηλού επιπέδου επάγγελμα, αυτό καταδεικνύει ότι χρειάζεται ν’ αλλάξουμε επάγγελμα ή να ξεκινήσουμε κάποια εκπαίδευση. Ο θυμός, ας πούμε, απέναντι σε κάποιον, με τον οποίο έχουμε στενή σχέση, είναι ένα καμπανάκι να αναρωτηθούμε γιατί αισθανόμαστε έτσι και να επεξεργαστούμε τις εναλλακτικές των λύσεων του προβλήματος. Αυτά τα παραδείγματα,ωστόσο, είναι δύο περιπτώσεις υγιούς αντίδρασης απέναντι σε δύο διαφορετικά συναισθήματα. Όμως εδώ μπαίνουν πολλά ζητήματα: Αναγνωρίζουμε πάντα τι ακριβώς αισθανόμαστε; Κι αν το αναγνωρίσουμε έχουμε τη νηφαλιότητα να αντιδράσουμε με το σωστό τρόπο; Το ερώτημα που στην πραγματικότητα τίθεται είναι αν τα συναισθήματά μας μας ανήκουν πραγματικά. Αν, με άλλα λόγια, είμαστε εμείς αυτοί που τα ορίζουν. Γιατί μόνο όταν τα συναισθήματά μας είναι κτήμα μας μπορεί η διαυγής μας σκέψη να καθορίσει τη συμπεριφορά μας. Κι αυτό επειδή η διαυγής σκέψη μπορεί να ξεχωρίσει τις συνέπειες, το συναίσθημα όχι.

Συναίσθημα, συμπεριφορά και τρόπος σκέψης είναι αλληλένδετα. Πολλές φορές είναι το συναίσθημα που επηρεάζει τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε και άλλες, η ίδια η συμπεριφορά μας μπορεί να επηρεάσει το πώς αισθανόμαστε αλλά και το πώς σκεφτόμαστε. Άλλες πάλι φορές είναι ο τρόπος που σκεφτόμαστε, που επηρεάζει τον τρόπο που μεταφράζουμε αυτό που συμβαίνει γύρω μας κι αυτό με τη σειρά του επηρεάζει αυτό που αισθανόμαστε. Εδώ έρχονται να προστεθούν οι συναισθηματικές μας πεποιθήσεις (όπως π.χ. “Είναι αδυναμία να εκφράζω το συναίσθημά μου”), οι οποίες είναι πολύ βαθιά ριζωμένες. Μια τέτοια συναισθηματική πεποίθηση, (αν υποθέσουμε ότι την έχουμε) θα μας έκανε να παραμένουμε για πολύ καιρό στο συναίσθημα που βιώνουμε, χωρίς να κάνουμε κάτι γι’ αυτό κι αυτό με το χρόνο λειτουργεί συσσωρευτικά κι επιβαρυντικά, αφού το συναισθηματικό φορτίο αυξάνεται σταδιακά και καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο χώρο στο εσωτερικό συναισθηματικό μας πεδίο.

Οι μηχανισμοί που έχει βρει ο άνθρωπος προκειμένου ν’ αποφορτίζεται ή να αποσπάται από τα διάφορα συναισθηματικά φορτία είναι πάρα πολλοί. Στα αγγλικά υπάρχει ο όρος “Act as if… concept” (συμπεριφέρσου σαν να…). Κάποιοι απ’ αυτούς τους τρόπους είναι πιο υγιείς, όπως π.χ. το τραγούδι ή η τέχνη γενικότερα, άλλοι ίσως λιγότερο υγιείς, όπως, ας πούμε, το shopping therapy και άλλοι επιβλαβείς, όπως τα ναρκωτικά και οι όποιες ουσίες, αφού μπορεί να δίνουν στιγμιαία ανακούφιση, αλλά καμία λύση και δημιουργούν αργά ή γρήγορα επιπλέον προβλήματα.

Το ερώτημα τώρα είναι, γιατί δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας κάθε φορά;

Για πολλούς λόγους, θα λέγαμε, αλλά ο κυριότερος είναι ότι αυτό περιέχει ρίσκο. Αφενός μπορεί να μην εμπιστευόμαστε απόλυτα αυτό που οι ίδιοι νιώθουμε εκείνη τη δεδομένη στιγμή κι αφετέρου μπορεί να μην εμπιστευόμαστε την κρίση των άλλων απέναντι σ’ αυτό που θα εκφράσουμε. Έτσι, αλυσοδένουμε ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μας, αφού το τυλίγουμε με τη συμβατότητα της κάθε κατάστασης, δεν του επιτρέπουμε να εκφραστεί και το καταπιέζουμε. Σιγά σιγά επέρχεται ο εσωτερικός μαρασμός αυτού του πεδίου έκφρασης του εαυτού μας.

Στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, η οποία αντιμετωπίζει ως ενότητα το νου, το συναίσθημα και το σώμα, η αυτοέκφραση που οδηγεί στην αυτοπραγμάτωσή μας, σχετίζεται με το στοιχείο του ξύλου και κυρίως με το Συκώτι και την ενέργειά του. Η καταπίεση των συναισθημάτων μπορεί να εγείρει το συναίσθημα του θυμού, το οποίο μπορεί να έχει δύο κατευθύνσεις, τόσο προς τα έξω όσο και προς τα μέσα. Όταν συμβαίνει αυτή η αυτολογοκρισία δημιουργείται ενεργειακή ανισορροπία, η οποία αν διαρκέσει πολύ θα μετατραπεί σε ασθένεια (π.χ. Αυτοάνοση ηπατίτιδα). Με τον ίδιο τρόπο μπορούν π.χ. οι φοβίες μας να φέρουν σε ανισορροπία τα νεφρά, που ανήκουν στο στοιχείο του νερού, σύμφωνα με τη θεωρία των 5 στοιχείων. Η θλίψη πάλι μπορεί να επηρεάσει τους Πνεύμονες. Η συνεχής ανησυχία το Σπλήνα. Η ενέργεια του κάθε ενός από αυτά τα ζωτικά όργανα σχετίζεται με ενεργειακά κανάλια (μεσημβρινούς) στο σώμα μας και είναι ορισμένα σημεία κατά μήκος αυτών των καναλιών που χρησιμοποιούν οι βελονιστές προκειμένου να επιδράσουν στο κάθε όργανο.

Τους ίδιους ενεργειακούς μεσημβρινούς χρησιμοποιεί το Σιάτσου, όμως χωρίς κάποιο εργαλείο, όπως είναι οι βελόνες, καθώς το Σιάτσου βασίζεται σε κάτι πολύ σημαντικό στον τρόπο της θεραπευτικής του προσέγγισης κι αυτό είναι το άγγιγμα κατά μήκος αυτών αυτών των μεσημβρινών, προκειμένου να επιδράσει στα όργανα, αλλά και στο συναίσθημα και να επαναφέρει την ανακουφιστική και λυτρωτική ισορροπία.

Το άγγιγμα υπάρχει στη μνήμη του μικρότερου των κυττάρων μας και γι’ αυτό είναι από μόνο του θεραπευτικό. Το άγγιγμα της μητέρας είναι το πρώτο άγγιγμα που εντυπώνεται στα κύτταρά μας. Τα μωρά ησυχάζουν με το χάδι, με την αγκαλιά. Ακόμα κι ένας θυμωμένος ενήλικας ηρεμεί. Στη θρησκεία ο ιερέας ευλογεί ακουμπώντας το χέρι του, που είναι ένα τελετουργικό αγγίγματος. Γιατροί και ψυχολόγοι ξέρουν ότι το άγγιγμα ησυχάζει τον παλμό της καρδιάς, κατεβάζει την πίεση και το επίπεδο τον ορμονών του στρες κι έτσι το ανοσοποιητικό σύστημα λειτουργεί καλύτερα. Τα νεογέννητα παίρνουν πιο γρήγορα βάρος, όταν τα χαϊδεύουμε ή τους κάνουμε μασάζ.

Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο αισθαντικό όργανο. Η επιφάνειά του σ’ έναν ενήλικα είναι περίπου δύο τετραγωνικά. Σ’ αυτήν την επιφάνεια βρίσκονται υπερευαίσθητοι αισθητήρες, οι οποίοι αντιλαμβάνονται το παραμικρό που συμβαίνει, όπως το αεράκι που φυσά ή ακόμα το έντομο που περπατά πάνω στο δέρμα. Ο εγκέφαλος βέβαια είναι αυτός που τελικά θα κρίνει το ερέθισμα.

Δεν υπάρχει θηλαστικό που να αναπτύσσεται σωστά, δηλαδή αναλογικά, χωρίς άγγιγμα. Ας πάρουμε την περιοχή που ονομάζουμε ηλιακό πλέγμα. Από κει περνούν πολλές δέσμες νεύρων και οι ασκούντες τις μαχητικές τέχνες ξέρουν ότι ένα χτύπημα εκεί μπορεί να επιφέρει ζαλάδα ή και λιποθυμία. Από την άλλη το απαλό άγγιγμα ενός ζεστού χεριού στην περιοχή επιφέρει ένα αίσθημα ευεξίας. Πολλές φορές, συναισθήματα που δεν είναι επεξεργασμένα ή συνειδητοποιημένα σκληραίνουν τους μυς του αυχένα ή της πλάτης. Υπάρχει περίπτωση το άγγιγμα σ’ αυτό το σημείο να βγάλει στην επιφάνεια δύσκολα συναισθήματα που για πολύ καιρό μπορεί να είναι κρυμμένα. Πανεπιστημιακές έρευνες έχουν πλέον αναδείξει τη σχέση της έλλειψης αγγίγματος στην παιδική ηλικία με τη νευρική ανορεξία στην εφηβεία, αλλά και με άλλες ψυχολογικές διαταραχές. Οι ψυχολόγοι ερευνητές ανησυχούν πλέον για την όλο και λιγότερη φυσική επαφή των ανθρώπων στη μεταμοντέρνα μας κοινωνία της γρήγορης επικοινωνίας.

Μπορούμε λοιπόν να θεωρούμε ως δεδομένο ότι το άγγιγμα επηρεάζει τα συναισθήματα. Η Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική γίνεται όμως ακόμα πιο συγκεκριμένη, όταν λέει ότι τα 4-5 βασικά συναισθήματα επιδρούν σε συγκεκριμένα ζωτικά όργανα. Έχοντας λοιπόν η ΠΚΙ στο πέρασμα των αιώνων χαρτογραφήσει τους μεσημβρινούς, δηλαδή τα κανάλια που ρέει αυτό που λέμε Τσι (ας το πούμε, βιοενέργεια), έρχεται το Σιάτσου να αξιοποιήσει αυτή τη γνώση για να κάνει διάγνωση στην όποια ενεργειακή ανισορροπία των οργάνων και κατόπιν να επιδράσει μέσω του αγγίγματος και των πιέσεων στους κατάλληλους μεσημβρινούς και σημεία προκειμένου να επαναφέρει την ενεργειακή ισορροπία, δηλαδή την υγεία, στα συγκεκριμένα ζωτικά όργανα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποσυμφορείται το εκάστοτε ζωτικό όργανο από τη φόρτιση του συναισθήματος και επανέρχεται η ισορροπία στον οργανισμό. Το Σιάτσου συνδυάζεται πάρα πολύ με την ψυχοθεραπεία και μάλιστα επιταχύνει τα αποτελέσματα. Στο σωματικό επίπεδο μπορεί να λειτουργήσει τόσο προληπτικά, όσο και θεραπευτικά.

Θα πρέπει να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τον οργανισμό μας πιο ολιστικά. Να μην υποτιμάμε την ενεργειακή φόρτιση που μπορεί να νιώθουμε ή αλλιώς τη δύναμη των συναισθημάτων, αφού σώμα και νους είναι άμεσα συνδεμένα στο φυσικό επίπεδο και αλληλοεπηρεάζονται. Θα βιώσουμε θυμό, θλίψη, ανησυχία, φόβο καθώς και άλλα συναισθήματα που σχετίζονται με αυτά, και αυτό είναι φυσικό, αλλά οφείλουμε να μην μένουμε για πολύ στο κάθε συναίσθημα. Διαφορετικά θα επηρεάσουμε, όπως αναδείξαμε, κάποιο από τα ζωτικά μας όργανα κι αυτό κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί στο φυσικό επίπεδο ως ασθένεια. Η μόνη συναισθηματική κατάσταση που επιτρέπει στη ζωτική μας ενέργεια να ρέει ομαλά και ανεμπόδιστα, δηλαδή με υγιή τρόπο, είναι το να είμαστε χαρούμενα ήρεμοι, γαλήνιοι. Η γαλήνη, η ήρεμη χαρά (χωρίς λόγο) είναι το σπίτι μας, η έδρα μας. Όλα τα άλλα συναισθήματα είναι σαν να βγαίνουμε έξω από το σπίτι μας (που και αυτό χρειάζεται), αλλά πρέπει πάντα να θυμόμαστε να επιστρέφουμε σ’ αυτό.

Το Σιάτσου, το Τσι Κουνγκ, το Τάι Τσι, η γιόγκα, ο διαλογισμός, η ψαλμωδία, η γαλήνια προσευχή (η προσευχή δηλαδή με ευγνωμοσύνη και χωρίς φόβο ή άλλου είδους συναισθήματα που σχετίζονται με το Εγώ)  μπορούν να μας επαναφέρουν στο σπίτι μας, σ’ αυτήν την κατάσταση της ήρεμης χαράς, που είναι μια πνευματική κατάσταση, η οποία επιτρέπει στην ενέργειά μας να ρέει ανεμπόδιστα, διατηρώντας έτσι το σώμα και το πνεύμα υγιή. Έτσι συνδέεται ο νους με το σώμα με ορθό τρόπο.

Ο Μάνος Ταμιωλάκης είναι Κοινωνιολόγος, διδάσκει Kung Fu, Τσι Κουνγκ, Ται Τσι (πιστοποιημένος ως προπονητής από την ΓΓΑ) και είναι Πρακτικός Σιάτσου.